«Татар археографиясе»: анализ рукописи 1878 года. Заметка №3

Заметки отдела рукописей и редких книг о процессе изучения рукописи Мингазутдина Джабали.

«Татар археографиясе»: анализ рукописи 1878 года. Заметка №1

«Татар археографиясе»: анализ рукописи 1878 года. Заметка №2

"Мингазутдин Джабали озаглавил свой труд на арабском языке «Таварих-и Булгария и татария» («История Булгарии и татар»). Также указал ещё несколько вариантов данного названия. Под историей булгаро-татар, он имел в виду историю народов, проживающих в тот период на територии Волго-Уральского региона. В труде также представлена история Булгарского государства и Казанского ханства.

Он тщательно изучал известные ему источники на арабском, персидском и турецком языках, а также обращался к дастанам и легендам татарского народа.

Много написал об общих исторических корнях других народов, проживавших в Булгарии и Казанском ханстве. Особое внимание уделял общности этих народов в этническом, этнографическом, а также в религиозном плане. Отдельно остановился на чувашском народе.

Автор также упоминает древние археологические памятники – руины древних городов. Он изучил надгробные камни – эпиграфические источники.

_____

Минһаҗетдин Җәбәли үз әсәренең исемен гарәп телендә «Тәварихы Болгарийә вә татарийә» дип куйган. Бу атаманың берничә вариантын да теркәгән. Болгар-татар тарихы дигәндә ул Идел-Урал буйларында яшәгән халыклар тарихын күздә тоткан, Болгар дәүләтен, Казан ханлыгын өйрәнү белән мәшгуль булган.

Ул үзенә билгеле гарәп, фарсы һәм төрек телләрендәге чыганакларны өйрәнгән, татар дастаннарына һәм риваятьләренә мөрәҗәгать иткән. Болгар һәм Казан дәүләтләрендә яшәгән башка халыклар белән уртак тарихи тамырлар турында күп язган. Дини бергәлек, этник һәм этнографик уртаклыкларга игътибар иткән, мисаллар китергән. Чуваш халкы турында күп язган.

Борынгы археологик истәлекләргә – кала һәм шәһәр урыннарына ишарә иткән. Борынгы кабер ташлары – эпиграфик истәлекләрне өйрәнгән һәм алар турында үз фикерләрен белдергән."